Гэты беларускі добраахвотнік не называе свайго імені — толькі пазыўны, на вайне ён Сяргей. Пра сябе мужчына кажа таксама няшмат: яму «30 з хвосцікам», пакуль не з’ехаў з краіны — працаваў інжынерам. Усё астатняе трымае ў сакрэце з меркаванняў бяспекі, бо ў Беларусі застаюцца родныя. Сяргей ваюе ў складзе 1-й асобнай брыгады спецыяльнага прызначэння імя Івана Багуна, якая ўваходзіць у Сухапутныя войскі УСУ, і цяпер займаецца разведкай. Якая спецыфіка ў гэтага кірунку, чаму ў Харкаўскай вобласці дагэтуль шмат калабарантаў і што адбываецца на ўкраінска-беларускай мяжы — у вялікім інтэрв'ю байца «Люстэрку».
«Кантракт скончыцца — і ў нас тры тыдні, каб пакінуць краіну. Мы як цыгане»
— У мінулыя выходныя і ў пачатку тыдня перад інтэрв'ю у вас былі выхады на задачу. Як прайшлі гэтыя дні, што трэба было рабіць?
— У разведку мы перавяліся дзесьці некалькі месяцаў таму — дагэтуль былі звычайнай пяхотай. Ну і цяпер у нас такая праца: выязджаем на «стужку» (гэта лінія размежавання, у нас тут яна ідзе па мяжы Расіі з Украінай, з часткай, якая ў свой час была акупаваная), і там ужо з памежнікамі выяўляем, адкуль выхады, дзе, магчыма, тэхніка стаіць, дзе хто «ходзіць». Таксама засталіся тут на мяжы ў вёсках калабаранты, на жаль, якія зліваюць інфармацыю пра нашых. Было некалькі выпадкаў, нават калі яшчэ працавалі ў пяхоце, што здавалі. Таму яшчэ працуем з мясцовымі. Адна з нашых працаў — выяўленне такіх асобаў. Пасля перадаём іх контрразведцы.
— Дзе вы цяпер знаходзіцеся?
— У Харкаўскай вобласці, Белгарад — таксама наш кірунак з боку РФ.
— Як увогуле ўсё ідзе на Харкаўскім напрамку? З боку акупаванай Луганскай вобласці неспакойна.
— Больш з Купянскага ў іх ёсць намаганні прарвацца. На нашай частцы ДРГ заходзіла, але іх ліквідавалі. У асноўным — абстрэлы. Артылерыя, С-300, «Грады» працуюць. Ваўчанск абстрэльваюць, ну і найбліжэйшыя вёскі, у якіх размяшчаюцца нашыя хлопцы.
— Раней расійскія фарміраванні, якія ваююць на баку Украіны, заходзілі ў РФ. Вам даводзіцца бываць на тэрыторыі ворага як разведчыку, здабываць нейкую інфармацыю?
— Не, у нас крыху іншая спецыфіка — больш збор і апрацоўка інфармацыі. За «стужачку» мы тут не выходзілі. Працуем уздоўж.
— Як даўно вы ўвогуле на вайне, чаму ва ўкраінскім падраздлязенні?
— Па-першае, калі пачалася вайна, было незразумела, што адбываецца, як так Расія змагла напасці. А калі з’явілася інфармацыя пра Бучу і Ірпень, я проста не змог сядзець склаўшы рукі: там генацыд украінскага насельніцтва, трэба ехаць дапамагаць. А па-другое, я зразумеў, што гэта шлях вяртання дадому. На той момант я ўжо жыў за мяжой — у 2021-м мяне затрымалі на 15 сутак, пасля вырашыў з’яжджаць. Захацелася змяніць жыццё, бо краіна несвабодная, у гэтым напружанні жыць неяк складана.
Сюды мы прыехалі дзесьці вясной 2022 года, калі стваралася «Пагоня».Тады гэтым Пракоп’еў і Сахашчык займаліся. У нас было навучанне тры тыдні ў Заходняй Украіне. Пасля СБУшнікі праводзілі з намі заняткі па стралковай падрыхтоўцы, кожны дзень мы выязджалі на палігон, адпрацоўвалі зладжванне паміж сабой. Была прапанова ад палка Каліноўскага пераходзіць да іх, але мы абралі свой шлях. Знайшлі частку, якая прымае замежнікаў, там фармавалася інтэрнацыянальная рота, напэўна, палова байцоў — грузіны, астатнія — адусюль: Новая Зеландыя, Канада, Швецыя, Германія, Чэхія, нават японец быў. У нас пачалося афармленне, нас правяралі міграцыйная служба, СБУ, мы паліграф праходзілі. Прайшлі ўсе хлопцы. Праз тры тыдні частка нашых людзей ужо падпісала кантракт з брыгадай Івана Багуна.
Рэстаратар Вадзім Пракоп’еў спрабаваў стварыць беларускі добраахвотніцкі полк «Пагоня» у пачатку поўнамаштабнай вайны «як мікрамадэль нацыянальна-вызваленчай арміі», але фармаванне распалася. Цяпер ёсць аднайменнае грамадскае аб’яднанне для дапамогі байцам, якія ваююць у розных падраздзяленнях на баку Украіны, ім кіруе Віталь Гуркоў.
Мы прыйшлі як медэвакуацыйная брыгада, бо ў нас быў хлопец, які ў арміі ў Ізраілі служыў і гэтым займаўся. Пасля астатнія далучыліся, бо на той час у гэтай брыгадзе прапаноўвалі даволі хуткае афармленне беларусаў. Пасля мы перайшлі ў пяхоту: там было болей патрэбы ў байцах.
— З вамі цяпер шмат беларусаў?
— Не, засталося не вельмі многа. Частка людзей паехала ў Другі інтэрнацыянальны легіён, дакладна не ведаю, хто там яшчэ ваюе. Некаторыя з’ехалі ў краіны, дзе жылі. Людзі крыху выгаралі. Ну, а ў кагосьці проста пашпарт скончыўся, тут жа без дакументаў ніяк — ВНЖ на падставе вайсковага кантракта ніхто не робіць. Кантракт скончыцца — і ў нас тры тыдні, каб пакінуць краіну. Мы як цыгане (смяецца).
— Вы не пыталі, чаму так? Вы ваюеце і можаце за гэтую краіну аддаць жыццё, а вам нават не могуць зрабіць дакументы, каб не трэба было хвалявацца за будучыню.
— Слухайце, ну, размова недзе там ідзе. Пэўная інфармацыя паступае, што гэтае пытанне разглядаецца і, магчыма, найбліжэйшым часам штосьці вырашыцца. Не ведаю, нейкую петыцыю стварыць і падпісаць усім ваярам? Пакуль да гэтай тэмы не дайшлі. Ёсць кантракт — працуем.
— Вам не крыўдна, што так адбываецца?
— Ужо прывыклі (смяецца). Але так кажуць — «памяркоўныя беларусы», мы не такія. Будзем штосьці рабіць, але пакуль гэта не першачарговае пытанне.
«З нас вырашылі зрабіць штурмавікоў. З амаль 30 чалавек кожны трэці быў паранены»
— Вы пачыналі ў пяхоце. Кажуць, там даволі складана.
— Недзе праз тыдзень пасля заключэння кантракта нас адправілі на Ліманскі напрамак (поўнач Данецкай вобласці і паўднёва-заходняя Луганскай. — Заўв. рэд.). Пазіцыі знаходзіліся ў вёсцы — яна была амаль зруйнаваная, засталіся цэлыя толькі некалькі дамоў. Мы некалькі тыдняў там стаялі. Вось там і адчулі, што такое вайна — што гэта не стралковыя нейкія баталіі, а артылерыя і спробы заходу ворага. Арта адпрацоўвае, далей ідзе штурм. Мы нават не бачым гэтага ворага насамрэч — проста страляем у асноўным туды, адкуль у нас ляцяць кулі. Неяк так.
У беларусаў жа няма досведу вайны, а нашая тэрміновая служба не дае ніякіх навыкаў, таму вучыліся ў амерыканцаў. Яны тлумачылі, як на пазіцыях працаваць. Яшчэ зладжванне праводзіў наш камандзір — той беларус з ізраільскімі каранямі. Некалькі людзей з інтэрнацыянальнай роты тады загінула, артылерыя дакладна накрыла… Але пазіцыю утрымалі, нармальна адпрацавалі, некалькі штурмаў адбілі.
— Вам было тады страшна? Вы, чалавек цывільны, трапляеце адразу на такі гарачы напрамак, пачынаюцца штурмы. Як вы прывыкалі да гэтага ў першыя дні?
— Я дагэтуль не прывык насамрэч (смяецца). Так, было вельмі страшна. Калі першы раз мяне прывезлі на пазіцыі, пайшоў абстрэл арты. Але яшчэ пакуль мы ехалі, напэўна, машыну дронам «спалілі» і побач пачалі крыць. Гэта страшна: ты сядзіш у гэтай машыне і не ведаеш, даедзеш ці не. Мы выйшлі, падышлі на месца, і пачаўся ўжо шчыльны абстрэл, што рабіць — невядома. Я проста знайшоў глыбейшую ямку, залёг туды і чакаў, пакуль гэта скончыцца. Памятаю, галаву паварочваю — а там цэлы склад нашых БК! (смяецца) Калі б туды трапілі, мы б з вамі цяпер не размаўлялі. Таму так, страшна — вось тое, што нічога зрабіць не можаш, нікуды схавацца.
Потым, праз некалькі дзён, мы ўжо са свісту разумелі, адкуль і куды ляціць, якая зброя. Ноччу выходзіш паслухаць, што адбываецца, — праз хвіліну ў месца, дзе ты стаяў, ці побач прылятае. Дронаў там вісела і глядзела, дзе хто ёсць, шмат, і, відаць, з цеплакамі (цеплавізары. — Заўв. рэд.). А так мы сядзелі ў падвалах, дзе звычайна закаткі захоўваюць, і калі б туды прыляцела, нас заваліла б, бо яны не прыстасаваныя для гэтага.
— Нават цяпер не прывыклі да гэтага ўсяго?
— Ну, а як да вайны прывыкнуць? Дагэтуль, калі абстрэлы, вядома, страшна. Хаця за паўтара года гэты страх неяк ужо не адчуваецца. Спачатку хаваліся ў тыя закатакасховішчы, а потым — на ганак выйшаў, паслухаў: «Ага, метраў за 100 ад нас упала — адпачываем далей».
Вось пад Ліманам было нашае першае баявое хрышчэнне, а пасля нас адправілі на ратацыю, на «стужачку» ў Чарнігаўскай вобласці — там ужо быў адпачынак. Мы стаялі на другой лініі, без прамых сутыкненняў. Недзе побач былі прылёты, але там такое… санаторны рэжым! (смяецца)
І недзе ў верасні нас адправілі пад Бахмут. Далі пазіцыю, якая ўвогуле не была ніяк падрыхтаваная — такая выпаленая лесапаласа, у якой на паўметра нейкія, як для трунаў, паглыбленні. Калі працуе арта, гэтыя паўметра… Таму мы пачалі капаць. У нас быў баец з досведам (беларус, напэўна, з 2015 года з перапынкамі ваяваў ва Украіне) — ён пачаў рабіць сабе эспэшку (СП — у перакладзе з украінскай мовы «назіральны пункт». — Заўв. рэд.), на самым краі, які глядзіць на ворага. Хутчэй за ўсё, яго «спалілі» з дрона, з СПГ (савецкі станковы супрацьтанкавы гранатамёт. — Заўв. рэд.) прыляцела, недзе ў галінах разарваўся снарад, і гэтаму хлопцу — аскепак у галаву. Гэта быў першы яго выхад [падчас поўнамасштабнай вайны], і вось так. Яго памочніка раніла ў шыю, але ён выжыў.
Але ж гэтую эспэшку трэба было трымаць, бо адтуль больш-менш было відаць, ідзе на нас хто ці не, бо спробы прарыву былі. У асноўным ішлі вагнераўцы (хутчэй за ўсё, з былых крымінальнікаў). Іх адпраўлялі па некалькі чалавек — мы па іх адкрывалі агонь, і вось так вораг высвятляў пункты, адкуль мы стралялі і якой зброяй. Так мы некалькі разоў на гэтую пазіцыю хадзілі: тры дні былі там, яшчэ тры — адпачывалі, мяняліся з грузінамі і брытанцамі. А пасля пайшоў шчыльны націск — у расіян была перавага і ў жывой сіле, і ў артылерыі, і ва ўзбраенні. Нам далі загад пакінуць гэтае месца. Тады адышла ўся нашая рота, з суседніх «эспэшак» таксама.
У нас быў адзін загінулы, вось той хлопец, а ў іншых ротах — дзесьці нават і палова хто «трохсоты», хто «двухсоты» (параненыя і забітыя. — Заўв. рэд.). Таму нам, іншаземцам, там яшчэ больш-менш пашчасціла.
— Перыяд, пакуль стаялі пад Бахмутам, быў складаны для вас?
— Гэта быў напружаны час. Але гэта ж яшчэ верасень-кастрычнік, на той момант яшчэ не было такого пекла. Тады як па раскладзе: дзесьці ў 6−7 гадзін раніцы пачынала працаваць артылерыя, у 8 — стралкатня. Яны прачнуліся, «пакушалі» і пайшлі (смяецца). Каля 18 стралкатня сціхала, заставалася артылерыя, а каля 22 гадзін стралялі ўжо мала, было больш-менш ціха. Ноччу — таксама, хаця перыядычна працавала арта.
Пасля загаду адысці з нас вырашылі зрабіць штурмавікоў. Штурм — гэта страшна, бо не ведаеш, хто там за кустамі сядзіць. Побач кулі свішчуць, трапіць, не трапіць? Такая выпадковасць. Тут варта было б прайсці асобнае навучанне, але яны [камандаванне] падумалі, што мы справімся. Трэба было адбіць вельмі патрэбную нам «вышыню». Здавалася, усё больш-менш зразумела, нармальна, але, як заўсёды бывае, там тэхніка паламалася, там не перадалі штосьці, там яшчэ нешта здарылася — і атрымалася незразумелая каша. Нас завезлі бліжэй, даразведка была не вельмі добра праведзеная, і мы трапілі ў цэнтр. За намі, куды якраз трэба было пасля адыходзіць, ужо стаяў вораг. Па нас адкрылі агонь з трох кірункаў. Што рабіць — невядома (смяецца). З намі быў адзін дасведчаны ўкраінскі афіцэр, ужо тады кантужаны, ён таксама не ведаў, што далей: у нас з пяці адзінак тэхнікі працавалі толькі дзве. Яшчэ і перастаў выходзіць на сувязь камандзір, які мусіў кіраваць з дрона, хто і дзе, куды ісці. А калі «вачэй» у небе няма, штурм — гэта самагубства. Таму мы адстраляліся ў кірунку ворага і вырашылі, што нашая мэта ў такой сітуацыі — зберагчы жыццё, трэба адыходзіць.
Мне тады аскепкам адарвала палец. Усё прышылі, крыху кавалачка не хапае, але ў асноўным працуе (смяецца). Яшчэ аднаму беларусу каску знесла — добра, што яна не была прышпіленая, бо, напэўна, пераламала б шыйныя пазванкі, а так толькі сярэднюю кантузію атрымаў. Увогуле з амаль 30 чалавек кожны трэці быў паранены — выйшлі хто з аскепкам, хто кантужаны. І добра, што адышлі, бо пасля па гэтай пазіцыі пачаўся артабстрэл, а калі б нас арта накрыла, думаю, 15−20% выйшлі б адтуль — не болей. Вось такі цікавы досвед штурму быў у Бахмуце.
Пасля нас праз вялікія страты ў частцы і перакінулі на Харкаўскі напрамак. Спачатку стаялі тут на «эспэшцы» за 300 метраў ад мяжы — таксама былі спробы праходу ворага, перастрэлка, але абстаноўка спакайнейшая, вядома.
— Гэта ДРГ імкнуцца прарвацца?
— Так. Разумееце, яны тут стаялі паўгода, ведаюць усе хады-выхады. За гэты час, думаю, шмат каго завербавалі. Людзі скідаюць ім, дзе нашыя «эспэшкі», — у іх ёсць добрая інфармацыя, што тут адбываецца. Што з гэтых цывільных узяць? Ёсць спіс тых, хто супрацоўнічаў з расіянамі, калі тэрыторыя была акупаваная, але з імі складана працаваць у прававым полі.
Чуткі, што вораг зноў будзе захопліваць Харкаўскую вобласць, ходзяць, напэўна, паўгода. Маўляў, вось-вось. Але з аператыўнай абстаноўкі гэтага не відаць. Пакуль без зменаў. Здаецца, ім і так ёсць куды адправіць сілы ва Украіне. Хутчэй, больш прыярытэтныя кірункі для Расіі — усход, поўдзень. Але тут падрыхтавана ўсё. Калі што — чакаем, адкажам (смяецца).
— Калі ДРГ ідуць, гэта заўсёды ліквідацыя ці бераце іх у палон? Што яны кажуць?
— Мне не даводзілася, але хлопцы бралі палонных. Яны «працуюць», лічаць, што тут вораг, а гэта іх тэрыторыя, якую трэба вяртаць.
— Да калабарантаў яшчэ вернемся. Скажыце, ці былі яшчэ выпадкі, калі вашую групу кідалі на пазіцыю ці ў бой без належнай падрыхтоўкі?
— Не, напэўна. Але калі першы раз пад Бахмут трапілі, мы ж таксама былі сваім беларускім падраздзяленнем, досведу ні ў кога няма… Было месцамі жахліва, бо не ведаеш, куды адыходзіць. Тут праблема — неарганізаванасць, яна прысутнічае. Цяпер яе нашмат менш, але ў пачатку вайны кожны другі выпадак быў такі, я б сказаў, непрадуманы. Магчыма, нашага хлопца, які першы загінуў, можна было б выратаваць, калі б да арганізацыі месца, дзе мы стаялі, падышлі па-іншаму. Разумееце, тады многія байцы самі ў іншыя часткі і батальёны ездзілі, каб даведацца, хто з нашых памежнікаў і дзе стаіць. То-бок інфармацыю, якую мусілі атрымаць ад кіраўніцтва, мы здабывалі самі. Але цяпер праца нармальна наладжаная, яна і спакойная апошнія некалькі месяцаў. Выехалі, папрацавалі, вярнуліся і адпачываем.
— Пра што хлопцы на пазіцыях у гадзіны цішыні размаўляюць?
— Намагаемся таксама цішыню падтрымліваць, бо да ворага 400 метраў. Калі ціха-спакойна, гукі далёка добра чуваць, мы і самі чулі нашых на «эспэшцы» за 500 метраў ад нас. Кепска, але ўсё ж чулі.
Размаўляем пра што? Пра жыццё, чым займаліся ў той жа Беларусі, якія планы на будучыню. Зусім не ваенныя тэмы. Магчыма, пра тое, пра што размаўляюць мужчыны, калі збіраюцца дзе-небудзь у кабаку ці на прыродзе. Успамінаем сям’ю — многія больш за год не бачылі блізкіх, бо шмат хто з хлопцаў з’ехаў пасля 2020 года.
«Многія чакаюць, што сюды вернецца Расія. Нават там, дзе стаялі расійскія часткі»
— Раскажыце, чым адрозніваецца праца разведчыка і пехацінца.
— Гэта спецыфічная праца, тым больш наш кірунак. Калі паступае інфармацыя пра магчымы заход ворага, мы яго чакаем. Таксама гэта праца з насельніцтвам, аналітыка звестак з розных крыніц, у тым ліку з таго боку «стужкі». А далей, ужо калі нашая інфармацыя супадае з іншымі дадзенымі, тых жа спадарожнікаў, адпрацоўваюцца каардынаты, якія мы далі.
— Калі па Белгародскай вобласці ідуць удары, гэта таксама і вашая задача — знайсці там цэлі, аб’екты?
— Так. Але тут можа быць некалькі крыніц.
— Пасля вашай інфармацыі былі ўдары па тым баку?
— Так, але не магу пра гэта гаварыць. Пра цікавыя аперацыі, якія ў нас былі, нічога не магу расказаць. Цяпер такая праца, якая патрабуе цішыні.
— Вы казалі, што ў Харкаўскай вобласці дагэтуль шмат калабарантаў. Калі вы з імі сутыкаецеся, як яны тлумачаць свае дзеянні?
— Многія чакаюць, што сюды вернецца Расія. Ёсць тыя, хто не хаваецца, і з імі нічога не зробіш. Няма падставаў для арышту. Што яны кажуць? Вайскоўцам — нічога, але ідзе прапаганда, напрыклад, тым жа суседзям. Пасля даведваемся, што чалавек казаў: «Хутка-хутка вернуцца — і зажывём добра!» Не ведаю, адкуль у іх надзея, што з рускімі іх жыццё зменіцца да лепшага.
— Цікава, што гэтыя людзі перажылі акупацыю, у гэтым рэгіёне таксама катавалі мірных.
— Калі мы праходзім памежныя вёскі, у многіх жыхароў антэны скіраваныя ў бок Расіі, яны вераць, што праўда там. Неяк мы на пазіцыю ішлі, падыходзіць мужчына гадоў пад 80: «А чаго вы па нас страляеце?!» І яму без сэнсу тлумачыць, што гэта не мы, што гэта адтуль ляціць. А гэтую вёску перыядычна артылерыя накрывае, і ён не разумее: «Не-не, я ведаю, што гэта вы!» Ну што з ім зробіш? Я не ведаю. Ён усё жыццё глядзеў гэтыя рускія каналы, прапаганду, яна мела на яго ўплыў. У яго адна праўда, у нас — іншая.
— Гэта заўсёды людзі старэйшага ўзросту?
— Так, 50+. І нават там, дзе стаялі расійскія часткі, такіх шмат. Дзесьці каля 20%, а можа, і болей.
— Што ў вашай працы самае непрыемнае, небяспечнае? Вы ж недалёка ад ворага знаходзіцеся.
— Не ведаю. Проста хацелася б, каб гэта хутчэй скончылася. А самае небяспечнае — «Ланцэты» (беспілотны боепрыпас. — Заўв. рэд.). Тут быў выпадак, калі хлопцы проста спыніліся дзесьці — прыляцеў «Ланцэт» у машыну, і ўсё. Ад яго не схавацца. Ну і дроны-камікадзэ, іх шмат. Тут ад цябе нічога не залежыць. Можаш метраў за 50−100 пачуць, калі ён падлятае, але ён гэтыя метры праляціць за некалькі секунд — нічога не паспееш, немагчыма выратавацца ад БПЛА.
Не так даўно мы выходзілі з будынка — «касета» прыляцела побач. Тут, калі ты на адкрытай мясцовасці, таксама не схаваешся. Пра «Сонцапёк» я толькі чуў, але жахлівыя рэчы. Калі яго выкарыстоўваюць, напэўна, надзея выжыць мінімальная. Ну і арта. Яна не такая дакладная, калі стаіць за 10−15 кіламетраў, у машыну не трапіць, але разлёт аскепкаў вялікі, і яны прабіваюць усё што заўгодна. Вось калі яшчэ ў пяхоце былі, жылі на самай мяжы, у наш дом трапіў снарад. Можа, расіяне пільнавалі некалькі тыдняў, падумалі, што там штаб, але прыляцела позна — праз пару дзён, калі мы з’ехалі. І не адзін такі выпадак быў.
— Вы жывяце ў вёсцы, дзе таксама цывільныя?
— Так. Людзі ўжо прызвычаіліся да вайны, прылётаў. Гадуюць жывёлу, кароў трымаюць.
— Для іх не небяспечна, што побач — вайскоўцы?
— Небяспечна, не ўсім гэта падабаецца. Але што рабіць? Прывыклі, жывуць сваё жыццё. Некаторыя дапамагаюць — з гарода агуркі, памідоры прыносяць. Напэўна, палова мясцовых усё ж разумее, што гэта абаронцы, якія не дадуць ворагу прайсці. Яны ж ведаюць, што расіяне чынілі тут, ведаюць пра катавальні ў падвалах.
— Вам не страшна, што людзі з вашай вёскі, якія не падтрымліваюць Украіну, могуць вас здаць?
— Гэта было, і неаднойчы. Неяк мы прывезлі зброю, разгружалі яе, пяць хвілін — і накіравана прыляцеў «Ланцэт». Дронам наўрад ці так хутка знайшлі б. Хутчэй за ўсё, здаў хтосьці з мясцовых. І з гэтым нічога не зробіш. Але мы прывыклі. Проста змяняем месцы перыядычна.
«Маглі быць правакацыі, тыя ж расіяне ў беларускай форме, але што беларусы пойдуць — не»
— Вы як разведчык ведаеце, што адбываецца на беларускай мяжы?
— Там у мяне са знаёмых ніхто не стаіць, ды і сам я гэтай тэмы не падымаў: ёсць чым заняцца. Калі б было штосьці крытычнае, думаю, даведаўся б адразу. Перыядычна глядзім, што адбываецца ў самой Беларусі, але цяпер падставаў хвалявацца няма.
— Калі зімой казалі, што можа быць наступ з Беларусі, вы верылі?
— Не. На той момант я быў на 100% упэўнены, што такога не здарыцца ні ў якім разе. Маглі быць правакацыі, тыя ж расіяне ў беларускай форме, але што беларусы пойдуць — не. Упэўнены, што многія вайскоўцы не падтрымліваюць вайну. Так, раней усе на РФ і іх армію глядзелі з такой зайздрасцю, бо ў тых і заробкі былі іншыя, і ўмовы, кватэры. Думаю, шмат хто з беларускага войска хацеў бы так жыць. Але пасля пачатку поўнамаштабнай вайны, напэўна, зразумелі, што жыццё даражэйшае. Да і на каго нападаць? Думаю, большасць разумее, што ворага тут няма. Ну, і не было загаду далучыцца, бо Лукашэнка ведаў, што гэта можа прывесці да распаду войска ці бунту там. А хто яго падтрымае, расіяне? Як? У іх амаль усе сілы сканцэнтраваныя ва Украіне.
— Апошні месяц вайскоўцаў у Беларусі трэніруюць вагнераўцы. Яны могуць навучыць нашую армію? Можа, тады Лукашэнка наважыцца ўступіць у вайну?
— Ведаеце, навучыць тэарытычна можна, але ўсё ж разуменне, як гэта мусіць быць, прыходзіць менавіта на полі бою. Беларускія войскі нідзе не ваявалі. Мне здаецца, яны стануць крыху лепшымі, чым былі. Так, гэта можа адцягнуць увагу вялікай часткі украінскіх вайскоўцаў ад паўднёвых, усходніх кірункаў, але пагрозы не будзе.
— Як думаеце, шмат беларускіх вайскоўцаў вартуе мяжу з Украінай?
— Па-першае, яна ўся замініраваная з двух бакоў да метра. Нейкае «пасяленне» там стаіць, але невялікае. Яны замініравалі і назіраюць. Канцэнтрацыі войска там няма, каб несці нейкую пагрозу. Беларусь больш падрыхтавалася да абароны, ахоўныя лініі зробленыя. Калі так, напэўна, яны не збіраюцца ісці (нападаць. — Заўв. рэд.). Хаця гэта можа быць, зноў жа, для адцягнення ўвагі. Але пагрозы, мяркую, там няма.
— Як вы ўвогуле адрэагавалі, калі вагнераўцы, з якімі вы біліся пад Бахмутам, прыехалі і асталяваліся ў Беларусі?
— Вядома, адмоўна. Каму спадабаецца, калі на тэрыторыі тваёй краіны ёсць войскі, супраць якіх ты змагаешся? Там іх было каля 7 тысяч (лагер наёмнікаў пад Асіповічамі дэмантуюць са жніўня, цяпер у краіне можа заставацца менш за 4 тысячы байцоў ПВК. — Заўв. рэд.), але гэтыя людзі ўсё ж прайшлі Бахмут, іншыя цяжкія кірункі. Праблема ў тым, што я з гэтым нічога зрабіць не магу.
— Як вы бачыце вырашэнне беларускага пытання?
— Па-першае, пасля перамогі Украіны Расія будзе аслабленая і не зможа аказаць Беларусі тую дапамогу, якая спатрэбіцца, калі мы туды пойдзем. Пойдуць жа не толькі беларускія добраахвотнікі.
— Вы маеце на ўвазе, што ўкраінскае войска далучыцца?
— Так, бо беларусаў няшмат. Патрэбная яшчэ цяжкая зброя, каб гэта зрабіць. Самастойна мы не справімся.
— Вы самі згадвалі тое ж мініраванне з двух бакоў. Што з гэтым рабіць?
— Гэта будзе складана. Але, думаю, будуць спробы дамовіцца менавіта з вайскоўцамі. Мне падаецца, яны зразумеюць: куды ім супраць тых, хто паваяваў? Можа, будзе нейкая гібрыдная сітуацыя і з наступам, і з дамоўленасцямі. Можа, так атрымаецца. Вядома, хацелася б, каб было без крыві ці з мінімальнай.
— Цяпер беларусы яшчэ далучаюцца да добраахвотнікаў ці ўсе, хто хацеў падтрымаць Украіну і пасля ісці вызваляць Беларусь, ужо прыехалі?
— Вялікая хваля была з самага пачатку. Многія звольніліся, з’ехалі, а пасля вяртаюцца назад. [З новых] цяпер едуць адзінкі. Каб масава было гэта — не. Але ў Польшчы ж ёсць «Паспалітае рушэнне», нейкія вучэнні яны праводзяць. Ёсць кандыдаты (смяецца). Магчыма, будзе нейкі «прасвет», пойдзе паток, калі з’явіцца разуменне, што вось-вось усё скончыцца, разуменне, што рабіць далей. Ёсць крыху расчараванне, што не ўсе беларусы цяпер змагаюцца, рыхтуюцца, але гэтым мусяць займацца цэнтралізавана. Хтосьці з прадстаўнікоў улады ў выгнанні. Гэта не можа проста само бескантрольна дзесьці ўзнікнуць. Але так, у мяне было чаканне, што сюды больш людзей прыедзе, тых жа грузінаў напэўна больш чым тысяча, а ў іх насельніцтва — два мільёны (насельніцтва Грузіі — 3 736 400 чалавек, паводле звестак «Голасу Амерыкі», у снежні 2022-га на баку Украіны ваявала каля 1500 грузін. — Заўв. рэд.).
— Беларусаў не так шмат?
— Не, у разы менш.
— Якія ў вас планы на жыццё пасля вайны?
— Толькі Беларусь. Толькі родная краіна. Толькі дадому. Можа, нават працягну працаваць інжынерам. Паглядзім, яшчэ невядома, калі гэта будзе.
Чытайце таксама
