«Беларусьфільм» зняў стужку «Лист ожидания» пра айчынных трансплантолагаў з «актыўнай грамадзянскай пазіцыяй». Паводле сюжэта, малады доктар збіраецца прамяняць беларускую бальніцу на працу ў Германіі. Калегі, кіраўніцтва і бацькі адгаворваюць яго і папракаюць, што ён «вырашыў драпануць». Медык пераглядае свае планы на ад’езд, калі да яго паступае дзяўчына, якой патрэбная складаная перасадка сэрца. Як патлумачылі аўтары, у цэнтры ўвагі — «сацыяльна актыўная пазіцыя сучасных дактароў, якія на першае месца ставяць не асабістыя выгады, а здароўе пацыентаў», а яшчэ «імкнуцца развіваць айчынную медыцыну». «Люстэрка» папрасіла беларускіх медыкаў паглядзець трэйлер і падзяліцца ўражаннямі.
«У Еўропе ў аперацыйнай ёсць усё, а ў нас даводзілася з гаўна і палак ляпіць цукерку»
Аляксандр (імя змененае) — былы рэаніматолаг адной з бальніц Віцебскай вобласці. Ён застаецца ў Беларусі. Фільм называе «смешнай крывадушнасцю»:
— Цяпер практычна пры кожнай буйной бальніцы намеснік галоўнага ўрача па бяспецы і кадрах — гэта хтосьці з КДБ. Дык вось, гэтыя людзі выклікаюць на размовы да сябе, праглядаюць тэлефоны, запалохваюць, прымушаюць даносіць на калег пад пагрозай звальнення. Альбо проста ставяць ультыматумы, каб пісалі заяву самі. У маёй бальніцы ўжо з дзясятак чалавек звольніўся пад такім ціскам, у тым ліку і я.
Ніхто і не думае, што кадраў не хапае. Галоўнае — зачысціць тых, хто нязручны. Таму смешна назіраць за тым, як у трэйлеры героя ўгаворваюць застацца. Такога няма — альбо гэта адзінкавыя выпадкі. Часцей за ўсё якраз наадварот: кажуць, што ў іх чарга ў аддзел кадраў і не будзеш ты, то будзе тры…
Яшчэ смешна глядзець, як кажуць, што ў нас можна рабіць тое самае, што і Германіі. Так, можна. Але ў Германіі такія аперацыі праводзяць у дзясятках клінік, а ў нас у адной ці дзвюх. Астатнія бальніцы вымушаюць жадаць лепшага, асабліва ў плане забяспечання і абсталявання. Нашыя хірургі, якія працуюць у Еўропе, спачатку губляліся ў аперацыйнай, бо там ёсць усё, што неабходна. А ў нас даводзілася, прашу прабачэння за выраз, з гаўна і палак ляпіць цукерку.
Відаць, у ідэолагаў быў разлік на тое, што яны змогуць сыграць на сумленні тых, хто з’ехаў. Але гэта не спрацуе. Усе выдатна разумеюць: калі вернуцца, ім не дадуць спакойна ні працаваць, ні жыць. І КДБ у адміністрацыі бальніц гэтаму паспрыяе.
«Можа быць спакойна там, дзе не выконваюцца базавыя правы чалавека? Я так не думаю»
Дар’я Чэхава — былая тэрапеўтка 10-й бальніцы Мінска, аўтарка аккаўнта ў Twitter «Плоткіна». З’ехала з Беларусі ў 2020 годзе і цяпер жыве ў Латвіі.
— Калі апусціць мастацкі складнік, які таксама выклікае шмат пытанняў, то асноўная ідэя гэтага твора абсалютна выразна ўкладаецца ў прапагандысцкую павестку, — лічыць доктарка. — Як звычайна, у ход ідуць распаўсюджаныя прыёмы — маніпуляцыя на пачуцці віны з гучнымі лозунгамі «вы ўсе здраднікі» і ідэямі ў духу «а што такога няма там, што ёсць тут», «дома лепш, бо спакайней».
Калі больш няма чаго прапанаваць (напрыклад, годныя аплату і ўмовы працы, юрыдычную абарону і сацыяльныя гарантыі), надзвычай важна ўкласці ў галаву нейкую абстрактную ідэю, што ты працуеш на карысць грамадства і выконваеш абавязак перад айчынай. Дарэчы, у нашым соцыуме гэта таксама вельмі актыўна культывуецца (магчыма, грунтуецца на рэштках савецкай ідэалогіі), і прынята лічыць, што доктар усё жыццё абавязаны абсалютна ўсім, але не сабе ці сваёй сям'і.
Таму відавочна, што галоўны герой, у якога з’явілася ідэя папрацаваць у іншай краіне (здавалася б, чым кепска атрымаць новыя веды і досвед за мяжой?), варты толькі пагарды, асуджэння з усіх бакоў і ўдзелу ў з’яве «вядро з крабамі» (назва пайшла ад апісання паводзін крабаў, пасаджаных у вядро: некаторыя з іх маглі б выбрацца, але, калі яны дабіраюцца да верху вядра, іншыя крабы чапляюцца за іх, цягнуць уніз і перашкаджаюць выбрацца. — Заўв. рэд.).
Характэрна, што з пункту гледжання псіхалогіі гэта працуе абсалютна наадварот: калі б герой гіпатэтычна атрымаў падтрымку і дапамогу ад калег і блізкіх, ён бы, магчыма, задумаўся над сваім рашэннем. Але ў тым сцэнары, які прапанаваны гледачу, любы адэкватны чалавек уцячэ куды заўгодна ад такога таксічнай асяроддзя і грамадства.
Як доктарка, што вымушаная была пакінуць Беларусь праз свае палітычныя погляды, я адчуваю падвойную порцыю негатыўных эмоцый. Звяртаючыся да аўтараў фільма: мне б таксама хацелася быць са сваімі блізкімі і ў сваёй краіне. І каб было «спакойна», як у іншых цывілізаваных дзяржавах. Але ці можа быць спакойна там, дзе не выконваюцца базавыя правы чалавека? Я так не думаю.
«„Мы пакрыўдзіліся. Вось які ты кепскі — з’ехаў, здраднік“, — адзінае, што, мне здаецца, улады хацелі гэтым сказаць»
Мая Церакулава — педыятарка з Бабруйска, якую вымусілі звольніцца з паліклінікі па чорных спісах. Спецыялістка з’ехала ў Польшчу.
— Такі тапорна-наіўны, вельмі просталінейны фільм. Пацыентка, каб мы звярнулі ўвагу, — не проста нейкая дзяўчына: ёй у царкве стала дрэнна, яна такая станоўчая! Што ў нас яшчэ герояў там трымае? — экспрэсіўна гаворыць Мая. — Начальнік — «бацька» такі — вучыў галоўнага героя, дапамагаў яму: «Вы можаце не горш, чым хірургі ў Германіі!» Потым мама — святое — кажа: «Вам там лёгка і проста не будзе. Тут вам добра — з блізкімі». Медсястра ад яго нарадзіць дзіцятка хоча (пофігу, што ў яго жонка). Вось яны ўсе яму кажуць застацца. І толькі жонка кажа з’язджаць! Бедны-няшчасны доктар кідаецца паміж гэтымі святымі людзьмі і гэтай кепскай жонкай, якая «нават дзіця яму нарадзіць не можа», і вось-вось «здрадзіць радзіме»!
«Мы пакрыўдзіліся. Вось які ты кепскі — з’ехаў, здраднік, нам крыўдна», — гэта адзінае, што, мне здаецца, улады хацелі гэтым сказаць (смяецца). Канструктыўнай думкі я ў гэтым фільме не бачу, бо тыя, хто працуе ў беларускай ахове здароўя цяпер, разумеюць, праз каго там усе праблемы. Не пра дактароў на месцах.
Ды і з’язджаюць многія цяпер нават не з ідэалагічных прычынаў — немагчыма працаваць у гэтых пякельных умовах. Калі з’ехала так шмат, усе задачы проста пераклалі на тых, хто застаўся, ніяк не зменшыўшы аб’ёмы. Немагчыма працаваць за дзесяцярых. Немагчыма выконваць усё тое, што нашая дзяржава так шчодра абяцае пацыентам: доктар на дом, любы вузкі спецыяліст вам — у момант звароту, паліклінікі павінныя запоўніцца імі пасля пстрычцы. Прыгажосць жа, так? Але гэта немагчыма за кошт рэсурсаў дактароў — яны не бясконцыя. І ад’езд — гэта не здрада. Здраднік — той, хто да гэтага давёў.
Тыя, хто з’ехаў, дакладна не вернуцца. Бо мы тут ужо пакаштавалі заробкаў і павагі. Ні таго, ні таго ў Беларусі няма. Гэта, ведаеце, такая жабрацкая праца пад крымінальнай адказнасцю з вялікім напружаннем. Еўрапейскія заробкі ў разы большыя за нашыя. У нас пасадзілі кучу выдатных спецыялістаў, іншых занеслі ў нейкія дэбільныя спісы і пазбавілі працы. Гэта ж не дактары, якія з’ехалі, зрабілі. Развалілі медыцыну не дактары! І здраднікі не дактары. Але гэта ж занадта складаная думка — значна прасцей зняць кіно, дзе пацыентцы робіцца дрэнна ў царкве, каб усім адразу стала зразумела, хто тут добры, а хто кепскі.
«Беларусь нічога не зрабіла, на жаль, каб хтосьці спатрэбіўся менавіта тут»
Вольга (імя змененае) працуе анестэзіёлагам-рэаніматолагам у адной з мінскіх бальніц. Кажа, што крыху ў шоку пасля прагляду трэйлера:
— Мне здаецца, улады хацелі сказаць, што сапраўды ёсць праблема адтоку медыкаў. Але дактары з’язджаюць не таму, што яны здраднікі радзімы, — прычын шмат, але пра іх не гавораць. Тут нізкія заробкі ў параўнанні з Еўропай. Калі ты становішся доктарам, упіраешся ў столь у выглядзе дзяржарганізацыі, якая дае фіксаваныя аклад і прэмію, а далей выбрацца не можаш. Можна пайсці ў прыватную клініку, але патрэбны вялікі досвед, катэгорыя, а дактарам па некаторых спецыяльнасцях гэта недаступна.
Развіцця ў прафесійным плане няма. За мяжой ты чым больш вучышся, тым больш зарабляеш і тым больш цябе цэняць. Да таго ж пасля 2020-га многія з’язджаюць з палітычных прычынаў, і я не думаю, што гэта пакажуць у фільме: занадта балючае месца.
Таму ад’езд — гэта асабістая справа кожнага. А там у фільме нейкая жанчына кажа, што чалавек мусіць заставацца ў сваёй краіне — гэты тэзіс «дзе нарадзіўся, там і прыдаўся». Гэта няправільна — трэба шукаць тое, што для цябе лепшае. І ніякая дзяржава не павінная дыктаваць свае правілы. Беларусь нічога не зрабіла, на жаль, каб хтосьці прыдаўся менавіта тут.
«Мае бацькі, мабыць, на такое б няблага купіліся, яны і так не радыя, што я з’ехаў»
Дзмітрый (імя змененае) — былы тэрапеўт адной з мінскіх паліклінік. Цяпер працуе ў Польшчы. Ён кажа, што «калі абстрагавацца», то гэта звычайны фільм ад расійскага ці беларускага кінематографа:
— Спрабуе вывесці на эмоцыі людзей, якія не працавалі ў медыцыне, і ў яго гэта цалкам атрымаецца. «Вось дактары такія-сякія, не варта нікуды з’язджаць, усё добра ў Беларусі», — думаю, гэты пасыл — да нашых мамаў-татаў, бабуляў-дзядуляў, чые дзеці з’ехалі. Мае бацькі, напэўна, на такое б няблага купіліся — яны і так не радыя, што я з’ехаў.
Па факце — гэта трызненне. Я лічу, што ў Беларусі цяпер працаваць доктарам — сябе не паважаць. Мне смешна на гэта глядзець, бо тое, што яны там паказваюць, — не так. Мне ёсць з чым параўнаць. Я тут як асістэнт доктара ў бальніцы атрымліваю больш, чым калі быў у Беларусі тэрапеўтам у паліклініцы. Пры гэтым праблем у разы менш і самой працы таксама, груба кажучы. І стаўленне пацыентаў да медыкаў лепшае. Не скажу, што ў нас з Польшчай каласальныя адрозненні ў ахове здароўя, але тут трошкі лепшая апаратура, расходнікі.
І мяне насмяшыў момант, калі там загадчык аддзялення кажа герою, што ён здраднік, раз едзе ў Германію. І мае кіраўнікі ў паліклініцы ў Мінску, і іншыя дактары высокіх рангаў казалі: «Едзь і нават не думай». Усе там толькі за, бо разумеюць, якая ў нас сістэма і да чаго ўсё ідзе. Многія, хто старэйшы, і самі б радыя з’ехаць, але не могуць з розных прычынаў.
Ведаеце, мы тут у Польшчы нядаўна ездзілі здаваць экзамен для замежных медыкаў — там было 750 чалавек, думаю, у асноўным беларусы, бо ўкраінцы могуць прыязджаць сюды і працаваць адразу. І я сустрэў шмат сваіх знаёмых, студэнтаў пасля ўніверсітэта. І мяне сумленне не замучыла пасля прагляду гэтага відэа — я не вярнуся, прынамсі цяпер.
«Можна працяг зняць і гаварыць тыя ж фразы: «Амерыканскія праграмісты — яны ж робяць тое ж, што і ты. Толькі тут у цябе і Зыбіцкая, і піва па акцыі — што хочаш. І сям’я, і Радзіма!»
Яўген (імя змененае) — былы доктар лабараторнай дыягностыкі з Мінска, цяпер працуе ў аддзяленні рэабілітацыі ў польскай бальніцы.
— Выдатная акторская гульня, выдатная «задумка» ў двукоссі, — іранічна заўважае ён. — Акрамя, шчыра кажучы, іспанскага сораму, ніякіх эмоцый у мяне гэты фільм не выклікае. Адчуўся адразу Савецкі Саюз. Адчуванне, што на партыйным сходзе паднялі вострае пытанне: «Дактароў не хапае, мы іх тут вучым-вучым, а яны з’язджаюць. Гады (вымаўляе строгім голасам, выразна). Не хочуць ні ў аграгарадкі, сволачы такія, ні па размеркаванні ехаць — ні на 5, ні на 10 гадоў. Што трэба зрабіць? Прапаную зняць фільм, каб яны адумаліся!»
Я адразу ж пасля прагляду трэйлера патэлефанаваў жонцы. Мы як дактары еўрапейскія (скажам так, можам дазволіць сабе адпачынак) дамовіліся, што паляцім у Рым, будзем піць віно, глядзець гэты фільм і марыць вярнуцца ў Беларусь! (смяецца)
Я гатовы даць бясплатную параду рэжысёрам, сцэнарыстам, бо цяпер праблема не толькі ў дактарах, якія з’язджаюць і не хочуць працаваць у цяжкіх умовах за капейкі, але і ў іншых разумных і адукаваных людзях. Таму можна працяг зрабіць: хай у гэтага героя будзе брат-праграміст. Можна гаварыць тыя ж фразы: «Амерыканскія праграмісты — яны робяць тое ж, што і ты. Толькі тут у цябе і Зыбіцкая, і піва па акцыі — што хочаш. І сям’я, і Радзіма!» (смяецца)
Разумееце, беларускія дактары, безумоўна, добрыя. У медыцынскі ўніверсітэт паступіць складана, туды ідуць людзі з досыць высокім IQ. І калі нават розныя пратаколы ў беларускай і еўрапейскай медыцыне, розныя лекі і падыходы да лячэння адрозніваюцца, то ўсё можна хутка нагнаць. Ад тых, хто трапіў у Германію і пачаў працаваць там, шчыра кажучы, не чуў ніводнага дрэннага слова. У іх лепшыя ўмовы, лепш заробкі, лепшая тэхніка, лепшыя прэпараты. І спакойная праца.
Наўрад ці чыноўнік, аўтар фільма ці актор захоча абслугоўвацца ў кепскіх умовах кепскімі дактарамі. Аўтарам я б рэкамендаваў уявіць (можа, яны ніколі не думалі пра гэта), як гэта — калі ў цябе грошай хапае ў найлепшым выпадку ад заробку да заробку. Калі ты не можаш сабе дазволіць ні кватэры, ні адпачынку, ні машыны — ты працуеш проста каб выжыць. Калісьці былі кавідныя выплаты (адэкватныя грошы за рызыку) — імі дагэтуль папракаюць: «Вось вы тады зарабілі, гады, купілі сабе ўсё што хацелі — адпрацоўвайце. Ух мы вам!» Гэта, на жаль ці на шчасце, нармальна для любога чалавека — хацець жыць лепш.
Нядаўна ў нас тут быў экзамен на пацверджанне дыплома. На яго зарэгістравалася больш за 800 чалавек (даехала крыху менш). У асноўным — з Беларусі і Украіны. Па гэтых лічбах можна ацаніць адток медыцынскіх кадраў толькі ў Польшчу.
Нашым чыноўнікам хочацца «падзякаваць» за тое, што галоўны ўрач ці начмед у большасці выпадкаў не становіцца на бок доктара ў складаных спрэчных сітуацыях ці пасля скаргаў пацыента. За тое, што не існуе недзяржаўных прафсаюзаў, якія б абаранялі нашыя правы. Няма адэкватнай заработнай платы. Доктар мусіць быць бадзёрым, мець час на адпачынак, на самаадукацыю, а не працаваць на 2−2,5 стаўкі праз суткі.
Пра Рым я не жартаваў. Знаёмыя расказваюць, што цяпер у Беларусі, працуючы больш чым на стаўку, можна зарабіць умоўна 500 даляраў за месяц. І потым думаеш, колькі ў Еўропе за гадзіну доктар атрымлівае і колькі ў нас, як ён жыве. І разумееш, што тут свабодныя межы, ты не чакаеш ад заробку да заробку, можаш запланаваць сабе выходныя ў Рыме і з заробку купіць білет. Для мяне цяпер (у мае 35 гадоў) гэта нейкі космас! А тут дактары ў 25 так жывуць, і гэта абсалютна нармальна. Хтосьці паляціць і нават не выставіць у Instagram фатаграфію, бо гэта руціна: «Ну што, я паеў у Парыжы — я ж доктар, магу сабе гэта дазволіць»!
Чытайце таксама
