У МАРГ растлумачылі, чаму ў Беларусі разганяецца інфляцыя. Сярод названых прычын — аслабленне рубля, «хапун» тавараў з боку насельніцтва і сітуацыя з цэнамі ў Расіі. Пры гэтым у МАРГ «раскалупалі» закаранелыя праблемы, якія гадамі не могуць вырашыць чыноўнікі. Сярод іх — разрыў паміж рэальнымі заробкамі і прадукцыйнасцю працы і спробы дзяржавы ў ручным рэжыме рэгуляваць цэны, што, як правіла, у доўгатэрміновай перспектыве выліваецца ў цяжкасці. Дарэчы, гэта ўжо трэцяе ведамства, якое абвінавачвае ў нечым насельніцтва (раней да беларусаў былі прэтэнзіі ў Мінэканомікі і Нацбанка).
За 2023 год інфляцыя ў Беларусі склала 5,8% гадавых (звесткі за снежань мінулага года да аналагічнага месяца 2022-га). Канкрэтна ў снежні мінулага года месячная інфляцыя склала 0,9%.
У МАРГ адзначаюць, што інфляцыя ў Беларусі разагналася ў чацвёртым квартале мінулага года. «Паскарэнне гадавой інфляцыі абумоўленае „сыходам“ з разліку нізкай базы папярэдняга года, у прыватнасці — дэфляцыі на 2,1%, зафіксаванай
у кастрычніку-лістападзе 2022 года, чаму спрыяла выбудоўванне новай сістэмы рэгулявання цэн у краіне», — удакладнілі ў ведамстве.
Нагадаем, 6 кастрычніка 2022 года Аляксандр Лукашэнка забараніў павышаць цэны. Пазней урад прыняў альтэрнатыву — пастанову пра рэгуляванне цэн на пэўныя тавары. Ёю ўвялі памежныя надбаўкі для імпарцёраў і гандлю. У гэтай сітуацыі скараціўся асартымент некаторых тавараў, а па асобных пазіцыях наогул узнік недахоп. Пры гэтым у кастрычніку і лістападзе 2022 года ў цэлым па краіне зафіксавалі дэфляцыю — зніжэнне цэн, а ў снежні яны зноў пачалі расці.
Што яшчэ паўплывала на рост цэн
У МАРГ назвалі яшчэ некалькі прычын, з якіх паскорыўся рост цэн, — «узмацненне інфляцыйных працэсаў у Расіі, аслабленне беларускага рубля да кошыка валют, а таксама павелічэнне спажывецкай актыўнасці ў Беларусі на фоне пашырэння ўнутранага попыту».
Так, у Расіі гадавая інфляцыя ў 2023-м склала 7,4% (звесткі за снежань мінулага года да аналагічнага месяца 2022-га). Што да беларускага рубля, то за 2023 год ён аслабеў да кошыка асноўных валют прыкладна на 1,7%, удакладняюць у МАРГ. «У тым ліку да даляра — на 24%, кітайскага юаня — на 21,4%, — адзначылі ў ведамстве са спасылкай на звесткі Нацбанка. — У дачыненні да расійскага рубля айчынны рубель умацаваўся блізу 10,5% за год (пры гэтым у снежні да верасня 2023 года — аслабеў блізу 3,7%), што дазволіла трохі нівеляваць інфляцыйны ціск на ўнутраны рынак Беларусі ад імпарту расійскіх тавараў больш высокімі цэнамі, якія сфармаваліся на фоне паскарэння інфляцыйных працэсаў у гэтай краіне».
Што да спажывецкай актыўнасці і росту ўнутранага попыту, то раней у Мінэканомікі ўжо абвінавачвалі насельніцтва ў тым, што яно пачало актыўней купляць імпартныя тавары, што негатыўна адбіваецца на статыстыцы па знешнім гандлі — пастаўкі замежных тавараў прыкметна перавышаюць экспарт нашых.
Якія яшчэ праблемы «раскалупалі» ў МАРГ
У МАРГ цяпер адзначаюць, што рэальныя заробкі, якія разлічваюць з папраўкай на інфляцыю, у студзені-снежні мінулага года выраслі на 11% да 2022-га, а раздробны таваразварот — на 8,5%. Нагадаем, у Беларусі нарастае праблема разрыву паміж прадукцыйнасцю працы і ростам рэальнага заробку. Як растлумачылі раней эксперты, гэта сярод іншага вядзе да зніжэння канкурэнтаздольнасці прадукцыі або аказваных паслуг (гэта можа пашкодзіць як унутранаму, так і знешняму гандлю), а таксама да напампоўвання эканомікі грашыма, а гэта простая дарога да росту інфляцыі.
Спецыялісты МАРГ таксама ўспомнілі і пра патаннелыя крэдыты для фізічных асоб, што адбіваецца на спажывецкай актыўнасці. У ведамстве спасылаюцца на звесткі Нацбанка: сярэдняя працэнтная стаўка па новых крэдытах фізічным асобам у 2023-м зменшылася да 10,48% гадавых (у 2022-м яна была на ўзроўні 12,95%). Аднак трэба ўлічваць, што ў канцы 2023-га рэгулятар прыняў рашэнні, праз якія некаторыя крэдыты падаражэлі. На гэтым фоне Нацбанк абвінавачваў насельніцтва ў тым, што яно справакавала дэвальвацыйныя і інфляцыйныя працэсы «хапуном» крэдытаў.
Характэрна, што ў МАРГ разам з аналізам цэнавай сітуацыі ў снежні таксама размясцілі звесткі і за лістапад, што «забылі» зрабіць раней. У другой справаздачы гаворыцца пра дзве асноўныя прычыны паскарэння інфляцыі, адна з іх — спажывецкая актыўнасць. «Асноўны ціск на інфляцыйныя працэсы аказвае паскарэнне прыросту спажывецкіх цэн у Расійскай Федэрацыі, а таксама павелічэнне спажывецкай актыўнасці на фоне пашырэння ўнутранага попыту», — заявілі ў МАРГ.
На якія тавары «ўзвар'яваліся» цэны ў 2023 годзе
Сярод пастаянна рэгуляваных цэн і тарыфаў апераджальнымі тэмпамі ў 2023 годзе былі павышаныя цэны на тытунёвыя вырабы (на 63,3%) і моцныя алкагольныя напоі (на 16,5%). Як удакладняюць у МАРГ, гэта адбылося «праз змены ставак акцызаў праз неабходнасць іх гарманізацыі з Расіяй». Цэны лекаў летась падскочылі на 13,4%. У МАРГ называюць прычыну гэтага — курсавыя розніцы. Кошт дашкольных установаў вырас за мінулы год на 11,1%, тарыфы на жыллёва-камунальныя паслугі — на 8,7%, пасажырскія чыгуначныя перавозкі рэгіянальных зносін эканом-класа — на 20,8%, міжрэгіянальнага злучэння — на 19,6%, вышэйшай адукацыі — на 14%.
Канкрэтна ў снежні мінулага года да лістапада на 9,6% падаражэлі гародніна і садавіна, акцэнтуюць увагу ў МАРГ. «Памідоры ў Беларусі падаражэлі на 17,3% за месяц (у Расіі — на 5,5%), агуркі — на 28,9% (у Расіі — на 40,4%), гародніна „баршчовага набору“ — ад 11,1% (буракі) да 22,6% (капуста), бананы — на 3,5% (у Расіі — на 1,3%), яблыкі — на 8,1% (у Расіі — на 3,1%), плады цытрусавыя — на 6,9%», — удакладняе МАРГ.
Чытайце таксама
